«Kontsultaren inguruan, gobernu programan adostutakoaren kontrako gauza batzuk entzun ditugu EAJren aldetik» Kezkatuta dago Errazti. Bake eta normalizazio prozesuari epe laburrean berriz eustea zail ikusten du, eta EAJko buruzagi batzuek esanikoek larrituta daukate. Ekar ditzakeen ondorioak direla eta, «erne» dago.
Egoera politikoa oso ilun ikusi arren, irribarretsu hartu du Begoña Erraztik (Barakaldo, 1957), EAk Bilbon duen egoitzan . «Erreserbako itxaropenari» eusteko unea dela dio. Ez dago bakea lortzeko saiakeran etsitzeko prest.
Ibarretxek ostiralean eginiko adierazpenean, ETAk ezin dituela normalizazio politikoa eta galdeketa baldintzatu esan du. Gobernu programari eutsi behar zaiola eta galdeketa egin egin behar dela. Espero zenuen Imazek azkenaldian esandakoaren kontra bide horri eustea?
Ni bat nator ETAk ezin duela inolaz baldintzatu ez kontsulta ez bizitza politikoa. Nire ustez abiapuntua da herri bat garela, gure nazio izaera onartua izateko eskubide osoa dugula, eta ondorioz, erabakitze gaitasuna dugula. Erabakitzen duguna praktikan jartzeko eskubidea dugu. Ibarretxeren hitzetan ez dago nobedaderik, hori delako gobernu programan dagoena: esatea politika demokratikoki egin behar dela, eskubide nazionalak hor daudela eta gizarteak erabaki behar duela demokratikoki.
Galdeketa legegintzaldi honetan egingo dela uste duzu?
Espero dut baietz. Espero dut horretarako baldintzak egotea. Egia da azken asteetan gauza asko entzun direla. Transbertsalitatea, zentralitatea eta horrelako hitzak entzun ditugu. Hitz horiek atseginak izan daitezke baina badute arrisku bat. Zenbait diskurtsotan galdu egin dira orain arteko oinarriak: bake prozesua, normalizazio prozesua eta horren inguruan konprometitu beharra. Hori kezkatzekoa da.
Zergatik?
Ezin dut onartu bake eta normalizazio prozesua behin betirako bukatu dela pentsatzea. Nire ustez berriz probokatu behar da, saiatu egin behar da. Ikasi behar dugu egindako saioetatik, baina lortu arte, helburuak bakea eta normalizazio politikoa izaten jarraitu behar du. Egia da ETAk su-etena hautsi duela eta badakigu horrek zer dakarren. Baina alderdi politikoek badugu konpromiso bat gizartearekin. Eta, niri logikak esaten dit arazo bat dagoenean arazo hori konpontzen saiatu behar garela. Argi dago hemen gatazka politiko bat dagoela eta horri aurre egin behar zaiola. Kezkatzekoak dira azkenaldian entzuten ari diren mezuak, ondorio bat ekar dezaketelako: ETA aitzakia bihurtzea burujabetzaren eta normalizazioaren kontra daudenentzat.
Uste duzu badagoela borondaterik alde guztietan saio hori egiteko?
Eusko Alkartasunan behintzat bai. Konpromisoa beharrezkoa da eta guk erakutsi dugu badugula.
Eta gainontzeko alderdiek?
Azkenaldian denetarik entzuten ari gara. Gogorra egiten zait esatea ez dudala ikusten batzuengan gogorik, agian hausnarketa okerra delako. Baina entzuten badut transbertsalitatea alderdi sozialistarekin egin nahi dela eta alderdi sozialista ez badago hemen ezer konpontzeko prest… Esaten ari dira PSOE tartean ez badago ezin dela herri honetan ezer konpondu. Non dago gehiengo demokratikoa? Demokrazian badira oinarrizko printzipio batzuk eta horiek errespetatu behar dira. Transbertsalitaterako beharrezkoa da aniztasuna onartzea. Baina zer egin du PSOEk Nafarroan? Zer egin du Katalunian eta estatutu berriaren proposamenarekin? Norbaitek sinesten du benetan horrela konponduko direla gauzak? Ni adostasunak bilatzeko prest nago, baina gehiengo demokratikoa kontuan hartuta. Horrela ez egitea betoen jokoan sartzea da. Eta egun, batzuk PSOEri beto eskubide hori eman nahi diotela dirudi. Zenbait diskurtsotan atzerakada dagoela uste dut eta egoera kezkagarria da.
EAJri buruz ari zara?
EAJko batzuk zentzu horretan hitz egiten ari dira. Alderdi guztiek dute nahi dutena defendatzeko legitimitatea. Baina badaude konpromiso batzuk. Eta kontsultaren inguruan, adibidez, EAJren aldetik entzun ditugu gauza batzuk, justu gobernu programan adostutakoaren kontrakoak.
Zein irakurketa merezi du horrek?
EAJn iritzi desberdinak daude. Ez dakit zenbaterainoko indarra duten, baina diskurtso autonomistak kaleratzen ari dira azkenaldian. Ez da ulergarria konpromiso bat hartu ondoren beste gauza bat egin nahi izatea. Egia da batzutan saiatu arren ez dela lortzen, baina adostutako bidean aurrera egiten saiatu behar da.
Zein neurritaraino eragin dezakete ahots horiek Jaurlaritzak hartutako konpromisoak gauzatzeko orduan?
Espero dut ez eragitea. Gu behintzat erne gaude eta egongo gara. Gobernu programa sinatu genuen hiru alderdiak aurrera egiteko baldintzak lortzen saiatzeko konpromisoa hartu genuen. Ibarretxe lehendakaria da, baina EAJkoa da, eta pentsatzen dut alderdiari exijituko diola gobernu programak merezi duen errespetua. Hortik aurrera, ikusiko dugu. Baina uste dut oso erne egon behar dugula datozen denboretan. Oso erne. Herriak erabaki ahal izateko baldintzak sortzeko konpromisoa hartu genuen gobernu programan. Baina orain zabaltzen ari diren mezuekin, gatazka luzatzeaz gain, abertzaletasuna ahuldu egiten da. Nazionalismo espainolari protagonismo osoa ematen bazaio eta beto eskubidea ere bai, haien eredua ezarriko dute hemen.
Erne egon beharra aipatzen duzu, arrisku batzuk badaudelakoan. Beste garai batzuetara itzultzeko arriskua ikusten duzu?
Arriskua badagoela uste dut. Ez dut esaten gertatuko denik baina arriskua badago. Eta erne egongo gara, exijentzia argi batekin: soluziorako eskubidea dugu, merezi dugu, herri bat gara, nazio horren errekonozimendua eta erabakitzeko gaitasuna onartu behar zaigu, eskubide demokratikoa delako. Eta giza eskubideena ere konpontzeke dagoen gaia da. Bestela, orain arte bezala, hori bihurtzen da aitzakia mamira ez joateko. Eta atzera joateko arriskua ere badago. Ikusi dugu eta bizi izan dugu. Garaiak ez dira konparagarriak baina Ardanza garaiak edo Ajuria Enea garaiak datozkit burura. Autonomismora itzultzeko arriskua dago eta konponbidea urte askotan atzeratzerakoa. Eta fase historikoak luzeak dira. Ez dira bost urtetako zerbait. 25-30 urtez atzeratu daiteke konponbidea. Gainera, gizartean frustrazioa eragingo luke eta elkarbizitza zailduko.
Jaurlaritza osatzen duten alderdien arteko ika-mika horien ondoren, hirukoa osasuntsu dagoela esan daiteke?
Bai, normal normal. Ez dago arazorik gobernuan.
Edozein kasutan, tentsio batzuk agerikoak dira.
Baina gobernuan ez. EAk lehendakariarekin behintzat ez. EAk Gobernu kontseiluan ez du inolako arazorik izan eta gutxiago Ibarretxerekin. Guk defendatu dugu Ibarretxe eta, beraz, lasai egon beharko dugu, ezta?
Eta, hirukoa osatzen duten alderdien artean?
EAJk etxean konpondu behar ditu alderdiko gauzak. Hurrengo hilabeteetan ikusiko da zein bide hartzen duen eta klabea izango da hori. Kongresuan estrategiak zehaztuko dituzte, eta ikusiko da zein bide hartzen duten. Baina azkenaldian hainbestetan aipatzen ari den gobernu krisi hori ez da existitzen.
Hori guzti hori esanda, oraindik ikusten duzu aukera prozesuari berriz eusteko?
Bihotzez esaten dizut hori dela nahiko nukeena. Baina bihotzez esaten dizut ere, orain oso zaila dela. Hor daude berriz hauteskundeak eta badakigu halakoak aitzakia bihurtzen direla.
Bake prozesua geldirik dagoela diozu. Normalizaziorako prozesua ere bai?
Bai, geldirik dago, baina ezin da onartu. Bi su-eten ikusi ditut, bi su-etenerako lan egin dut eta biak pikutara joan dira. Matari keniarrak dioen bezala, itxaropen erreserbak izan behar dira eta momentu honetan erreserba horietara jotzeko momentua da.
Alde baikorrik utzi du orain artekoak?
Oinarri bat sortu da. Gauza asko demostratu dira orain arte. Lizarra-Garazin ikusi genuen posible dela. Oraingo fasetik, kontuan hartzeko gauza asko daude, eta zabaldutako interlokuzioa da garrantzitsuena. Edozein kasutan, fase bat bukatu da. Beste bat lortu behar da orain, ikasi dugunaren gainean. EA Batasunarekin Nazio Eztabaidagunean abiatu zen. PSOErekin kontaktu etengabeak izaten aritu da. Bitartean, Eginoko ekimenak ekarpen interesgarriak egin zituen. PSOE eta ETA hizketan aritu ziren. Oso egoera zailean geunden arren su-etena etorri zen. Eta hori zen momentua. Baina PSOEk ez zuen ezertxo ere egin.
Eta, aurrera begira?
Hurrengo fasean gehiago jakingo dugu. Adibidez, Batasunak ikasi behar du hitza eta erabakitzeko gaitasun hori beregain hartu behar duela. Gobernuak onartu behar du nazio bat garela eta prozesu batean sartu nahi badu mugimendu batzuk egin behar dituela. Bilerak multipartitoak ez izatea mortala bihurtu zela ere ikasi du Batasunak. Tranpa mortala izan zen hori. Zeren hirutik bi oso arin aliatu ziren prozesuaren kontra eta alderdi guztiak egon izan bagina, prozesuaren aldeko ahots gehiago egongo ginateke. Nazioarte mailan ere kontaktu asko egon dira eta garrantzitsua da. Urrats horiek guztiak kontuan hartzeko gai positiboak dira, aurrera begira.
Egungo egoeraren inguruan egindako irakurketaren ondoren, zeintzuk dira EAk kurtso politiko honetarako dituen lehentasunak?
Gure helburuak bakea eta normalizazio politikoa dira oraindik. Beste fase bat probokatzeko ahal dugun guztia egitea. Eta, noski, instituzioetan dugun lana lantzea.
Zein urrats egingo ditu bide horretan?
Momentuz interlokuzioarekin jarraitu eta besteei akordiorako aukerak eskaintzea. Ez gaude prest pentsatzeko bake prozesua ez dela posible eta gure herria horrela geratuko dela. Abertzale batek ezin du hori pentsatu. Ikusiko dugu zer datorren, ez gaudelako gu bakarrik. Politika orokorreko eztabaida interesgarria izango da. Batasunak zein bide hartuko duen ere ikusi beharko da. ETA, tamalez, gogortu egingo dela uste dut eta hori
izugarria da. Ikusi beharko da zer gertatuko den EAJn, barne eztabaida dutelako. Espainiako hauteskundeak datoz. Zer egingo du PSOEk hauteskundeak irabazten baditu? Orain arteko jarrera aldatuko du? Egin dituen guztiak eginda, zail egiten zait hori sinestea.
Urte amaiera aldean egingo duen kongresua prestatzen hasia da EA. Datozen urteetarako estrategia zehaztu eta zuzendaritza aukeratuko du. Alderdiaren lehendakariak ez du argitu nahi kargura berriz aurkeztuko den edo ez. EAren datorren kongresua abenduan edo urtarrilean izango dela iragarri duzu. Zein eztabaida nagusi espero dituzu?
Horrekin ari gara orain. Gogoetekin. Helburu nagusiak argi daude nire ustez: bakea eta normalizazio politikoa bilatzea. Eusko Alkartasunaren definizioa ere argi dago: eskubide nazionalak defendatzen ditugula, bide demokratikoak, instituzioetako lana, lurraldetasuna, independentzia eta sozialdemokrazia. Hori ez da aldatuko. Segur aski sozialdemokrazian sakonduko dugu gehiago. Kongresuak hiruzpalau urteko estrategia zehazteko egiten dira. Orain, justu hausnarketa egiten ari gara. Egungo egoera eta baldintzei begiratu behar diegu estrategia hori markatzeko baina, printzipioz, ez dut uste asko aldatuko direnik. Hala ere, besteek zer egiten duten kontuan izan behar da.
Eskatzen badizute, prest zaude EAren lehendakari izaten jarraitzeko?
Kar, kar, kar. Ez dut galdera hori erantzungo. Dena den, kongresu bat dagoenean, inportanteena zehaztutako estrategia izaten da. Zein bide hartzen den. Zergatik tematzen zarete kazetari guztiak galdera hori egiten? Hori ez da garrantzitsuena. Hala ere, EArentzat onena zer den aztertuta aurkeztuko naiz edo ez.
Edozein kasutan, lortuko da hautagai bakarrarekin joatea kongresura?
Momentu honetan ez dago eztabaida hori alderdian.
Zuk zer uste duzu?
Ez dago eztabaida hori eta ez dut uste egongo denik. Eta berriz diot, estrategia da garrantzitsuena.
Gai batzuetan badira iritzi desberdinak EA barruan. Uste duzu gai nagusietan kongresura adostasun batekin iritsiko dela alderdia?
Bai, hori bai. Seguru nago.
Azken urteetan etengabeko eztabaida izan du EAk EAJrekiko koalizioaren inguruan. Behin betiko amaituta dagoen eztabaida da, edo berriz piztuko da?
Erabakia hartuta dago. Eztabaidari berari dagokionez… eztabaidatzea beti da ona. Konfrontazio gisa planteatutako eztabaida bukatuta dago baina pentsatzen bada zein estrategia jarraituko dugun momentu eta koiuntura bakoitzean, beti egongo da zabalik eztabaida hori. Beti eztabaidatu beharko da EAJrekin edo beste batzuekin aurkezteko aukera. Baina konfrontazio bezala, bukatuta dago eztabaida, zalantzarik gabe.
Jatorria: Begoña Errazti
